Ząbkowska 12 pełna tajemnic. Czy odkryte malowidła to pamiątka po domu modlitwy?

10.11.2022
Biuro Stołecznego Konserwatora Zabytków zleciło badania polichromii, które zostały odkryte w trakcie inwentaryzacji kwartału ulic Ząbkowskiej, Targowej, Brzeskiej i Kijowskiej na Starej Pradze. Podczas sprawdzania oficyny kamienicy przy ul. Ząbkowskiej 12 na jej ścianach specjaliści odkryli bogate dekoracje.






fot. Stołeczny Konserwator Zabytków

Ząbkowska 12 pełna tajemnic

Dekoracja naśladująca wzorzyste tapety ujęta jest obramowaniami z marmoryzowaniem, czyli imitacją marmuru. Nad nią biegnie fryz wypełniony dekoracją kwiatową, ujętą od dołu i góry wąskimi paskami z szablonu ze złoceniami. Całość zamyka dwubarwny fryz pozbawiony motywów ornamentalnych. Sufit jest biały. Ściana dzieląca pomieszczenie nie jest ozdobiona lub jej dekoracje nie zachowały się. Na trzech ścianach pomieszczenia znajdują się bardzo bogate, wielobarwne wymalowania. Zachowane są w około 60%. Dekoracje pokryte są wtórnymi farbami i szpachlówkami. W niektórych miejscach polichromie są uszkodzone mechanicznie.
XIX-wieczna zabudowa Ząbkowskiej

Zabudowa działki przy ul. Ząbkowskiej 12 powstawała wielostopniowo. Według zachowanych planów już w 1859 roku od frontu stał na niej murowany budynek. Zajmował jednak tylko część szerokości działki. Budynek dwupiętrowy zbudowano w latach 80. XIX wieku. Pod koniec XIX wieku został rozbudowany i nadbudowany o piętro i mieszkalne poddasze. Inwestor na przełomie XIX i XX w. wystawił również wschodnią oficynę boczną oraz tylną.




fot. Stołeczny Konserwator Zabytków

W kamienicy zachowały się ślady po dawnych mieszkańcach. Cenną pamiątką są wgłębienia po mezuzach na futrynach drzwi wejściowych na klatkę oraz do mieszkań. Świadczą one o żyjącej tu społeczności żydowskiej.

Czy był to dom modlitwy?

Bogate dekoracje wnętrza oficyny każą przypuszczać, że mógł się w niej znajdować dom modlitwy. Choć odkryte polichromie nie zawierają charakterystycznych motywów dla takiego miejsca. Zwykle znajdowały się w nim malowidła nawiązujące do Tory czy napisy w języku hebrajskim. Dekorowano je także wizerunkami miejsc świętych, instrumentów muzycznych czy znakami zodiaku. Nie można wykluczyć, że takie w tym wnętrzu były, ale się nie zachowały. Ponadto w trakcie badań odsłonięte zostały jedynie fragmenty polichromii, a nie całość.




fot. Stołeczny Konserwator Zabytków

Według analiz zachowanych zdjęć domów modlitw, przeprowadzonych przez Eleonorę Bergman (1) nie we wszystkich domach modlitw znajdowane są wymienione wyżej charakterystyczne elementy. Żydowskie domy modlitwy najczęściej mieściły się w podwórzach w oddzielnych, niekiedy okazałych budynkach. Wydzielone do tego celu pokoje dzielono ścianką na sale kobiece i męskie. Taki podział pomieszczenia jest w oficynie przy Ząbkowskiej.

Badana dekoracja jest płycinowa z charakterystyczną dla tego typu obiektów marmoryzacją. Typowa dla domów modlitwy jest również kolorystyka - szaroniebieska w jednych pomieszczeniach oraz brązowa i zielona w drugich. Ponadto należy zwrócić uwagę na charakterystyczny kwiatowy fryz. Podobne festonowe dekoracje znajdują się na ścianach domu modlitwy przy ul. Nowiniarskiej 14. Dekoracje z oficyny przy ul. Ząbkowskiej 12 zachowały się w stopniu zadowalającym i są czytelne.

(1) Eleonora Bergman, Nie masz bóżnicy powszechnej. Synagogi i domy modlitwy w Warszawie od końca XVIII do początku XXI wieku, Warszawa 2007

SKZ/TJ

Więcej informacji


Obiekty


Wasze komentarze

64x64

Tak się pytam napisał:

Kogoś korci by kolejny budynek (patrz "Muzeum Pragi") oddać Żydom?
2022-11-10 17:05

Dodaj komentarz

Publikowane komentarze są prywatnymi opiniami użytkowników portalu. Twoja-Praga.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść opinii

Polub nasz fanpage i bądź na bieżąco

Polecamy

Bezpłatne ogłoszenia