W cieniu Czterech Śpiących

Dodano: 14.09.2012, modyfikacja: 14.09.2012

Na naszych oczach władze Warszawy próbują odbudować na placu Wileńskim Pomnik Polsko-Radzieckiego Braterstwa Broni zwany potocznie pomnikiem „Czterech Śpiących”. Napis na cokole tego pomnika ma znowu sławić czyny armii, która przyniosła Polsce komunistyczną dyktaturę. Tymczasem na Pradze, a szczególnie w okolicach placu Wileńskiego roi się od miejsc, w których torturowano i mordowano żołnierzy podziemia niepodległościowego.

W dniu 14 września 1944 roku na Pragę weszły wojska Armii Radzieckiej oraz Ludowego Wojska Polskiego. Za nimi do miasta wkroczyło NKWD i oddziały Smiersz. Ich zadaniem było wykrywanie i zwalczanie członków narodowych konspiracyjnych struktur wojskowych i politycznych, nie akceptujących nowego proradzieckiego porządku i nie uznających zdominowanego przez komunistów Rządu Lubelskiego. Od razu rozpoczęło się też zajmowanie budynków pod siedziby tychże służb i do celów, które służby te miały realizować.

KORDEGARDA
Między 14 września 1944 roku a 17 stycznia 1945 roku, jak zauważa Hubert Kossowski ze Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej, Praga stała się bezpośrednim zapleczem frontu a zadania sowieckich służb specjalnych były o wiele szersze. Na Pragę napływały osoby, które były członkami organizacji niepodległościowych i uniknęły wcześniejszego rozbrojenia oraz aresztowania. Na Pradze ukrywali się Powstańcy Warszawscy (zarówno z prawego, jak i lewego brzegu), uczestnicy Akcji „Burza”, żołnierze AK z 27 Wołyńskiej Dywizji Piechoty czy z Wileńszczyzny. Dlatego też jednym z pierwszych zadań NKWD było uszczelnienie granic Pragi. Patrole NKWD wyłapywały nad Wisłą osoby przeprawiające się z drugiego brzegu, a także przechodzące przez trakcje kolejowe otaczające Pragę lub wyskakujące z pociągów, gdy ten zwalniał. Jedno z takich miejsc znajdowało się w pobliżu dzisiejszego Ronda Żaba. Znajduje się tam tzw. górka rozrządowa, gdzie stacjonowały kompanie wartownicze NKWD. Schwytanych doprowadzano do pochodzącego z czasów carskich pofortecznego budynku przy ul.11-go Listopada 68 zwanego potocznie Kordegardą (dzisiaj zbieg ulic 11-go Listopada, Stolarskiej, Szwedzkiej). Budynek ma powierzchnię użytkową około 140 m2. W budynku tym rezydowały: prokuratura i Sowiecki Trybunał Wojenny (tzw.trojka). Śledztwa i wyroki były wykonywane na miejscu, a zwłoki zlikwidowanych grzebano nocami na poboczach nasypów kolejowych lub na pobliskim cmentarzu cholerycznym.

TOLEDO
Dla celów związanych z przetrzymywaniem, przesłuchiwaniem, torturowaniem i likwidowaniem schwytanych członków podziemia niepodległościowego, ale także dla tych których władza ludowa uznała za wrogów systemu i "ludu pracującego miast i wsi" stworzono przy dawnym zbiegu ul.Ratuszowej i 11-go Listopada (dzisiaj przy ul.Namysłowskiej) Karno- Śledcze Więzienie Warszawa III Praga. Więzienie to otrzymało potoczną nazwę Toledo. Od ulicy więzienie oddzielał mur o wysokości 3 m, z zasiekami z drutu kolczastego i szkłami sterczącymi do góry ostrzami. W narożnikach znajdowały się wieżyczki strażnicze z reflektorami. W 1951 r., na pierwszym piętrze od strony dziedzińca wewnętrznego umieszczono celę śmierci, kilka miesięcy później drugą. Wyroki śmierci wykonywano w specjalnie w tym celu stworzonym bunkrze. Następnie zwłoki chowano na terenie więziennym, w rowie, bez ubrania. Na przemian układano śmiecie, wapno i ludzkie ciała.

DYREKCJA KOLEI PAŃSTWOWYCH (Wileńska 2/4 - Targowa 74)
W 1929 roku oddano do użytku budynek Dyrekcji Okręgowych Kolei Państwowych, które mieściły się tam do wybuchu wojny. Budowla była kompleksem siedmiu budynków. W czasie okupacji niemieckiej budynek był wykorzystywany przez Komendę Dzielnicową Policji Porządkowej. 1 sierpnia 1944 roku na kilka godzin został opanowany przez powstańców. Po zajęciu Pragi przez Armię Radziecką w budynku stacjonował 2 Batalion Strzelecki 2 Pułku Pogranicznego 64 Dywizji Wojsk Wewnętrznych NKWD. Pod ochroną NKWD znajdował się przywieziony do tego budynku z Lublina komunistyczny Rząd Tymczasowy oraz Krajowa Rada Narodowa pod Przewodnictwem Bolesława Bieruta (mosiężna tablica upamiętniająca obecność Bieruta w tym budynku została zdjęta dopiero kilka lat temu). W budynku tym urzędowali też funkcjonariusze UBP m.st. Warszawy, dopóki nie zajęli budynku przy Cyryla i Metodego 4.

CYRYLA I METODEGO 4
Budynek przy ul.Cyryla i Metodego powstał w latach 30-tych XX wieku, jako internat dla studentów teologii prawosławnej i związany był ze znajdującą się obok Cerkwią Św. Marii Magdaleny. Jednak 9 lutego 1945 roku decyzją Urzędu Kwaterunkowego budynek został zajęty przez jednostki Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego, które wcześniej były rozproszone w różnych częściach Pragi (m.in. w budynku Dyrekcji Kolei Państwowych przy Wileńskiej 2/4). Budynek składał się z 43 pokoi biurowych, trzech lokali mieszkalnych, sali świetlicowej, stołówki i sutereny, którą przerobiono na areszt. We wrześniu 1950 roku siedzibę stołecznej bezpieki przeprowadzono do budynku Pałacu Mostowskich.

W budynku przy Cyryla i Metodego 4 przetrzymywano schwytanych, przesłuchiwano, torturowano i mordowano.

HOTEL POLICJI
Budynek przy Sierakowskiego 7 powstał w 1926 roku jako Żydowski Dom Akademicki. Po 14 września 1944 roku budynek zajęło NKWD, a następnie przekazało go Wojewódzkiemu Urzędowi Bezpieczeństwa Publicznego, który funkcjonował tam w latach 1946 – 1954. W budynku przetrzymywano, torturowano i mordowano zatrzymanych. Jednym ze sposobów torturowania było wciskanie przesłuchiwanego nago w tzw. trumnę – wąski kanał w murze. Zdarzało się, że osoby zakatowane w trakcie przesłuchań dla upozorowania samobójstwa wyrzucano przez okna.

BUDYNEK LICEUM WŁADYSŁAWA IV
W piwnicach obecnego Liceum Władysława IV od strony ulicy Jagiellońskiej w latach 1944 -1945 mieścił się areszt sowieckiego kontrwywiadu – Smiersz. W wyżej położonych pomieszczeniach budynku wydawał wyroki sowiecki Trybunał Wojenny. Na dziedzińcu szkoły znajdował się drewniany barak oraz były wykopane doły przykryte drutem kolczastym, w których przetrzymywano podsądnych. Ofiary Trybunału Wojennego najprawdopodobniej do dnia dzisiejszego spoczywają na dziedzińcu Liceum.

RÓG STRZELECKIEJ I ŚRODKOWEJ
Na rogu ulic Strzeleckiej i Środkowej znajdują się dwa niepozorne, trzypiętrowe budynki.
W budynku przy Środkowej 13/15 znajdował się areszt i katownia. Budynek w latach 1944 – 1945 zajmowało NKWD (tutaj znajdowała się siedziba gen. Iwana Sierowa), a następnie przejął go Wojewódzki Urząd Bezpieczeństwa Publicznego. Na piętrach budynku były stołówka i kwatery oprawców, na parterze pokoje przesłuchań, a w piwnicach były cele, na ścianach których do dnia dzisiejszego widnieją wydrapane nazwiska ofiar, modlitwy patriotyczne hasła, daty, nazwy miejscowości.

Z kolei w piwnicach budynku przy Strzeleckiej 8, nocą, wykonywano wyroki śmierci - zazwyczaj strzałem w tył głowy. Ciała zabitych chowano na dziedzińcu przed budynkiem. Obecnie mieszczą się tam garaże wybudowane w latach 70. Podczas ich budowy robotnicy odkopali ludzkie kości, ale komunistyczne władze chciały ukryć prawdę o przeszłości tego miejsca. Kości przysypano więc ziemią i zalano betonem. Prawdopodobnie leżą tam do dzisiaj.

Paweł Lisiecki

Więcej na ten temat

Praskie Karno-Śledcze Więzienie III "Toledo"

Dodaj komentarz

Publikowane komentarze są prywatnymi opiniami użytkowników portalu. Twoja-Praga.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść opinii

W cieniu Czterech Śpiących

Więcej na ten temat

Dodaj komentarz

Najnowsze informacje

Konkurs na koncepcję Parku Naturalnego Golędzinów rozstrzygnięty

Plac Szembeka - Wiem, bo jestem stąd

Biuro Spraw Dekretowych szuka dawnych właścicieli Targowej 16

Fragment historycznego bruku dziś zniknął z ulicy Białostockiej

Niesamowita przygoda z Bluey w Promenadzie! Czas na wspólną zabawę!

Galeria Wileńska świętuje Dzień bez samochodu - finał kampanii EkoWileńska

Najczęściej czytane

Grochowska piekarnia do wyburzenia?

Dawne nazwy ulic na Grochowie

Czekoladowy weekend w fabryce Wedla

Niosła pomoc. Została ukarana

Zetną drzewa pod osiedle na Gocławiu

Gocław coraz bardziej skomunikowany

Polub nasz fanpage i bądź na bieżąco

Baza firm (3301)

Baza instytucji

Polecamy

Bezpłatne ogłoszenia

O nas

Nawigacja

Patronaty

Konto