Z dziejów Pragi Południe...

Najstarszy przekaz historyczny dotyczący osad na terenie prawobrzeżnej Warszawy pochodzi z roku 1065.

Jest to dokument króla Bolesława Śmiałego zawierający wykaz miejscowości opactwa w Mogilnie. Choć autentyczność tego dokumentu jest przez historyków kwestionowana, to jednak dla historii prawobrzeżnej Warszawy jest on bardzo ważny. Wymieniony jest tam bowiem Kamion, od którego nazwę przybrał później dzisiejszy Kamionek. Ten średniowieczny Kamion - usytuowany wówczas prawdopodobnie gdzie indziej niż dzisiejszy Kamionek, tj. bliżej Jeziorka Kamionkowskiego - był na prawym brzegu Wisły miejscem, skąd przeprawiono się w kierunku Solca. Przeprawa ta przeżywała największy rozkwit w XI i na początku XII w., potem straciła znaczenie na rzecz położonej bardziej na północ przeprawy przez Wisłę na odcinku Targowe Wielkie - Rybaki. Trudno jest dzisiaj określić dokładnie, gdzie znajdowało się owo „Targowe Wielkie", ale to właśnie od nazwy tej osady zaczerpnęła swą nazwę inna miejscowość „Targowo Małe" - dzisiejszy Targówek.

Od końca XII wieku osady leżące na terenie dzisiejszej Pragi Południe weszły w skład biskupstwa płockiego. Trzeba tu zaznaczyć, że ta przynależność kościelna prawobrzeżnych miejscowości dzisiejszej Warszawy do biskupstwa płockiego trwała aż do końca XVIII wieku. Stąd materiały archiwalne do ich dziejów znajdują się do dziś w Płocku.

Oprócz wspomnianego wyżej Kamiona do dóbr biskupstwa płockiego należał Gocław wymieniony w bulii papieża Hadriana IV z 1155 roku, zawierający wykaz uposażenia klasztoru w Czerwińsku nad Wisłą. Gocław wraz z Grochowem i Kawęczynem przeszedł w końcu XII wieku z rąk klasztoru czerwińskiego na własność biskupstwa płockiego?

Kamion, Grochów, Gocław i Kawę-czyn stanowiły wsie tzw. dóbr kamionko wskich biskupstwa płockiego. Kamion był jednocześnie siedzibą parafii kamionkowskiej utworzonej na przełomie XIII i XIV wieku. Do parafii tej należały wsie królewskie: Bródno i Wola Ząbkowa oraz szlacheckie, m.in.: wspomniane wyżej targowe, Golędzinów (wzmiankowany w źródłach po raz pierwszy w XV wieku) i Praga - występująca w przekazach od XV wieku - której nazwa wywodzi się najprawdopodobniej od wyprażania (prażenia) lasów.

Znaczenie tych osad j wsi w XVI wieku dość dokładnie określa wielkość ich areału rolnego, mierzonego wówczas jednostką powierzchni ziemi zwaną „łanem". W 1580 r. areał rolny Grochowa obejmował łącznie 16.5 łana ziemi, co stanowiło ok. 277 ha, Kamiona - 12 łanów (ok. 202 ha), Kawęczyna - 7 łanów (ok. 118 ha), Gocławia - 6.75 łana (ok. 113 ha).

Najstarszy znany nam dzisiaj widok rozplanowania przestrzennego oraz zabudowy tych osad i wsi na terenie ówczesnej Równiny Praskiej to rysunek Eryka Dahlberga (1625-1703) - szwedzkiego rysownika, a zarazem inżyniera wojskowego w służbie u króla szwedzkiego Karola Gustawa.

Dahlberg na tym rysunku-panoramie z niezwykłą starannością naszkicował trzydniową bitwę stoczoną na terenach prawobrzeżnej Warszawy od 28 do 30 lipca 1656 r. między wojskami szwedzkimi i polskimi. Jednocześnie bardzo szczegółowo na tej samej panoramie narysował wszystkie miejscowości leżące wzdłuż Wisły - od Saskiej Kępy aż po Białołękę.

Zamieszczona obok reprodukcja fragmentu panoramy E. Oahlberga prezentuje widok miejscowości, bowiem pokazanie całego rysunku wraz z rozmieszczeniem wojsk zmniejszyłoby jego czytelność.

Z lewej strony widoczna jest Saska Kępa otoczona palisadą i oznaczona napisem „Kempe". W obrębie palisady - płotu wyrysowane są budynki: siedem mniejszych oraz dwa większe (prawdopodobnie obory, gdyż był tu folwark). Saska Kępa umieszczona jest wśród drzew (zarośli) przy tzw. łasze wiślanej stanowiącej część dzisiejszego Jeziorka Kamionkowskiego a wówczas wpadającej bezpośrednio do Wisły.

W pobliżu Saskiej Kępy, już po drugiej stronie łachy wiślanej - widać miejscowość „Scarzowa". czyli Skaryszew również otoczony palisadą, leżący przy późniejszym zbiegu ulic Zamoyskiego i Targowej. Skaryszew - założony w końcu XVI wieku - już w 1641 roku otrzymał prawa miejskie. Dahlberg w Skaryszewie umieścił około 25 domów i kościół, w którym po wojnach szwedzkich zlokalizowano siedzibę parafii Kamionkowskiej przeniesionej tu z Kamiona.

Kamion zaś przedstawiony jest na rysunku jako maleńka już wówczas osada, z pięcioma zaledwie domami i kościołem zniszczonym właśnie podczas tejże lipcowej bitwy w 1656 roku.

Tuż nad Wisłą Dahlberg umieścił miasto Pragę (Pragę), która prawa miejskie otrzymała w 1648 r. Otoczona była dużą palisadą, wewnątrz której widać około 30 domów i kościół, którego resztki po rozbiorze w latach 1807-1809 pozostały do dziś w postaci kaplicy Loretańskiej przy ulicy Ratuszowej.

Choć zabudowa tych praskich miejscowości przedstawiona jest bardzo szczegółowo, to ich rozmieszczenie przestrzenne nie jest zbyt dokładne. Mimo to rysunek ten jest bardzo ważnym dokumentem dla historii prawobrzeżnej Warszawy.

Trzeba tu dodać, że również rysunki - widoki innych polskich miast (Gdańsk, Szczecin, Toruń. Kraków, Poznań, Malbork) naszkicowane przez Dahlberga, a przedstawiające w większości toczone o te miasta walki, są dziś unikatowym źródłem historycznym do poznania rozplanowania i zabudowy dawnych miast. Eryk Dahlberg był bowiem znakomitym rysownikiem potrafiącym, jak rzadko kto w jego epoce, odtworzyć jakby z lotu ptaka z najdrobniejszymi szczegółami wygląd miast wraz z ich otoczeniem.

Jan Berger

Dodaj komentarz

Publikowane komentarze są prywatnymi opiniami użytkowników portalu. Twoja-Praga.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść opinii

Z dziejów Pragi Południe...

Dodaj komentarz

Najnowsze informacje

Zgasł neon "Kocham Pragę". Czy awaria zostanie usunięta?

W al. Waszyngtona przed niebezpiecznym przejściem zostały zamontowane progi...

Przebita opona - co robić w takiej sytuacji?

Budowa Obwodnicy Śródmiejskiej obiecywana już wiele razy

"Synergia" na Markowskiej już działa. Ma służyć wzmacnianiu więzi...

Frezowanie ulicy Holenderskiej i fragmentu Niekłańskiej

Najczęściej czytane

Istniał prawie 100 lat. Historia Szpitala Kolejowego na Brzeskiej

Powstanie Warszawskie na Pradze

Marianie na Pradze

Obrona i rzeź Pragi 4 listopada 1794 r.

Zbrodnia w Wawrze 27 grudnia 1939 r.

Herb Pragi

Polub nasz fanpage i bądź na bieżąco

Baza firm (3316)

Baza instytucji

Polecamy

Bezpłatne ogłoszenia

O nas

Nawigacja

Patronaty