11 Listopada 10A

Ulica 11 Listopada 10A - zabytkowe zabudowania dawnej Fabryki Cukrów Franciszka Anczewskiego na Nowej Pradze w dzielnicy Praga Północ w Warszawie.

Pierwsze zabudowania zostały wzniesione na początku XX wieku przez Teodora Lisowskiego, który jako dawny pracownik fabryki Franciszka Anczewskiego postanowił rozbudować zakład jednocześnie zachowując w nazwie nazwisko dawnego właściciela.

Przy 11 Listopada 10 produkowano produkty wytwarzane z marcepanu jak również rozszerzono asortyment o biszkopty.

Około 1930 roku posesja została odkupiona przez kolejnego cukiernika, Ludwika Skorupkę. Budynek fabryki Anczewskiego nadbudowano, dodając przy tym krótkie, prostopadłe skrzydło. Wówczas powstała także podpiwniczona, parterowa oficyna, również zdobiona ceglanymi detalami elewacji.

W tym okresie firma zatrudniała około 100 - 120 osób.

Jako ostatni w zespole, w drugiej połowie lat dwudziestych, powstał parterowy budynek fabryczny, zajmujący sam środek posesji.

Mniej więcej od 1935 roku na posesji działała przeniesiona z Placu Żelaznej Bramy fabryka ozdób choinkowych i świecidełek "Choinka Polska", należąca do S. Szymanowicza. Jak dowiadujemy się z anonsu prasowego z roku 1935, w zakładzie pracowało około 200 robotników, pracujących na palnikach bunsenowskich. W tym samym czasie, zapewne w oficynie, ulokowała się niewielka fabryka gazomierzy i przyrządów mierniczych "Starmor", posiadająca także filię przy Tarchomińskiej 10.

W jednym z budynków przed wybuchem II wojny światowej działała należąca do J. i M. Pawłowskich wytwórnia farb i lakierów ochronnych, środków antykorozyjnych itd.

Po wojnie, w roku 1955, dawna Fabryka Cukrów F. Anczewskiego została przejęta przez Skarb Państwa.

Około 1960 roku w miejscu wyburzonego drewnika została wzniesiony nowy budynek mieszkalny a fabryczka uzyskała na adres 11 Listopada 10A.

17 listopada 2020 roku zespół zabudowań został wpisany do rejestru zabytków.

Dziś znajdują się one w rękach prywatnych - nowy inwestor planuje w nich stworzenie lokali mieszkalnych.

HWCP/MWP/TJ

Ciekawostki

W zabudowania ukrywała się jedną z najważniejszych działaczek Żydowskiej Organizacji Bojowej - Tosia Altman. Po wybuchu powstania walczyła w centralnej części getta. Wraz z innymi członkami dowództwa ŻOB przebywała w bunkrze przy ul. Miłej 18 podczas jego odkrycia przez niemieckie odziały pacyfikujące getto (8 maja 1943 r.). Kryjówka posiadała sześć wyjść na zewnątrz. Pięć z nich zostało odkryte, przez szóste – udało się zbiec nielicznej grupie osób. Była pośród nich Tosia. Pozostali w bunkrze działacze ŻOB podjęli dramatyczną decyzję o zbiorowym samobójstwie. W nocy z 8 maja na 9 maja grupa ok. 30 żydowskich bojowców przedostała się kanałami z ulicy Franciszkańskiej na ulicę Prostą. 10 maja dzięki przewodnictwu Symchy Ratajzera ps. "Kazik" oraz polskich kanalarzy udało im się wyjść na aryjską stronę. Podstawioną ciężarówką zbiegli do lasu w podwarszawskich Łomiankach. Tosia powróciła do Warszawy po kilku dniach, by ukryć się wraz z innymi członkami Haszomer Hacair. Na kryjówkę wybrano fabrykę przy ulicy 11 Listopada 10 na Pradze. 24 maja 1943 roku w budynku wybuchł pożar. Według Heleny Rufeisen-Schüpper jego przyczyną był zapłon ichtiolu, który Tosia podgrzewała w celu wytworzenia maści na rany. Dwóm mężczyznom, Tosi Altman oraz Steni Sokółce udało się zbiec z kryjówki, lecz w pożarze śmierć poniosło aż osiem osób. Ciężko poparzone kobiety zostały schwytane przez granatową policję i wydane okupantowi. Zgodnie z niemieckim rozkazem przewiezione zostały do szpitala, lecz tam nie udzielono im odpowiedniej pomocy. Obie zmarły w wyniku poniesionych ran. Tosia Altman została postanowieniem Prezydenta PRL z dnia 1 kwietnia 1948 odznaczona pośmiertnie za zasługi w walce konspiracyjnej Krzyżem Srebrnym Orderu Wojennego Virtuti Militari.

Więcej na ten temat

Ulica 11 Listopada

Obiekty

11 Listopada 10

Dodaj komentarz

Publikowane komentarze są prywatnymi opiniami użytkowników portalu. Twoja-Praga.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść opinii

11 Listopada 10A

Ciekawostki

Więcej na ten temat

Obiekty

Dodaj komentarz

Najnowsze informacje

Legendarna kawiarnia "Misianka" wróciła do parku Skaryszewskiego. Jest...

Wspólnota z Targowej 70 otrzymała dofinansowanie na remont elewacji

Spółdzielnia "Ostrobramska" postawiła mieszkańcom wiaty rowerowe

Plan remontów torów tramwajowych. Gdzie na Pradze będą prowadzone prace?

Julia Żugaj w Promenadzie! Poznaj jedną z największych polskich influencerek!

Trwa remont ulicy Witolińskiej

Najczęściej czytane

Ząbkowska 28

Grochowska

Chodakowska 19/31

Mińska

Waszyngtona 50

Kobielska 23 - Galeria Grochów

Polub nasz fanpage i bądź na bieżąco

Baza firm (3312)

Baza instytucji

Polecamy

Bezpłatne ogłoszenia

O nas

Nawigacja

Patronaty

Konto