Zbrodnia na ulicy Cyryla i Metodego 1 sierpnia 1944 r.

1 sierpnia 1944 o godz. 17.20 ppor. "Turek" wydał rozkaz otworzenia ognia i rozległy się pierwsze strzały z gmachu DOKP. Na odgłos strzałów przypadkowi przechodnie zbiegli do schronu przy cerkwi pod wezwaniem Marii Magdaleny.

"W schronie znajdowało się już około 100 osób, mężczyzn i kobiet" - zeznawała w 1946 r. Stanisława Mączka przed Komisją Badania Zbrodni Niemieckich. Wracała z mężem do domu od jego matki, mieli spory kawał drogi do siebie na ul. Żerańską 6. Wszyscy byli przejęci i przerażeni sytuacją.

Żołnierze zgrupowania zatarasowali kozłami hiszpańskimi jezdnię na Wileńskiej. Na ul. Inżynierską wytoczyli z garaży DOKP żelazne beczki po benzynie. Skrzyżowanie Targowej z Zygmuntowską zastawiono przewróconymi wozami konnymi i samochodami. Od strony Ząbkowskiej nadjechało kilka wozów pancernych. Gdy zbliżyły się do gmachu, powstańcy cisnęli granaty i butelki samozapalające. Samochody pancerne przebiły się do ul. Ratuszowej.

Na ul. Zygmuntowskiej pokazały się dwie ciężarówki z SS-manami, powstańcy skierowali na nich broń. Niemcy, mający trzech zabitych, zeskoczyli z samochodów i rozpoczęli gwałtowne ostrzeliwanie pozycji powstańczych. Po jakimś czasie wycofali się.

"Około godziny 18.00 wpadło do schronu dwóch Ukraińców i jeden Niemiec (w mundurze zdaje się esesmana) uzbrojeni w automaty, rewolwery i granaty i kazali wszystkim wychodzić ze schronu. Na schodach kazali ustawić się osobno mężczyznom, osobno kobietom. Mój mąż z dzieckiem na ręku przeszedł do grupy mężczyzn" - zeznawała Stanisława Mączka. Mężczyzn wyprowadzono na podwórze cerkwi, kobietom kazano stanąć za nimi. Tym, którzy wylegitymowali się dokumentami niemieckimi pozwolono wrócić do schronu.

"Pozostali (Polacy i Rosjanie) w liczbie 17 zostali wyprowadzeni na ul. Cyryla i Metodego. Tu ich ustawiono pojedynczo, szeregiem, pośrodku jezdni, twarzami do cerkwi. Żołnierz niemiecki, ten, który nas wyprowadził ze schronu, powiedział wtedy po niemiecku (co zrozumiałam): «Stójcie tu, polskie świnie, i patrzcie, jak wasze i rosyjskie świnie giną». Ja wtedy rzuciłam się do męża, by mu dziecko odebrać. Wtedy ów żołnierz niemiecki uderzył mnie silnie w twarz i pod groźbą karabinu kazał mnie z dzieckiem i dwoma innymi kobietami wejść na pierwsze piętro cerkwi, tu zamknął nas w ubikacji na klucz. Następnie ten sam żołnierz po zejściu na dół stanął na podwórzu i wycelowawszy w okna ubikacji strzelił z karabinu. Kule wpadły do nas, lecz nikogo nie zraniły... Udało mi się wtedy z ubikacji wydostać i z dzieckiem na ręku zbiegłam na dół i stanęłam w tłumie kobiet, które dotychczas przed cerkwią zostały. W tej chwili padła salwa z czołgu, następnie druga. Wszyscy padli na ziemię i wtedy jeszcze zostali obrzuceni granatami. Widziałam, jak mąż mój stał piąty w szeregu, padł na ziemię zabity".

Zginęło 17 osób w tym 3 klerycy prawosławni, których nazwiska widnieją na tablicy memoratywnej w cerkwi św. Jana Klimaka na Woli.

Wiosną 1945 roku zostałaÂ w miejscu tym była przeprowadzono ekshumacja w której w wspomina Helena Mączka

- "W kwietniu 1945 roku w miejscu tym była przeprowadzona ekshumacja przy udziale PCK.W czasie ekshumacji, przy której byłam obecna, rozpoznałam ciało syna mojego Stanisława. Jednocześnie z nim ekshumowano zwłoki 16 innych mężczyzn. Wszyscy mieli postrzały w tył czaszki." – Helena Mączka / Warszawa, 23 marca 1946 r. przesłuchanie Komisji Badania Zbrodni Niemieckich. (Archiwum Instytutu Pileckiego)

Po wojnie na murze przy ulicy św. Cyryla i Metodego wmurowana tablice z piaskowca zawierającą inskrypcje: "Miejsce uświęcone krwią Polaków poległych za wolność Ojczyzny. Tu 1 sierpnia 1944 r. hitlerowcy rozstrzelali 17 osób".

Czy ilość ofiar to faktycznie 17 osób a może było ich znacznie więcej? Mieszkaniec Wileńskiej 5 zapisał następujące świadectwo:

- "W czasie okupacji mieszkałem w Warszawie na Pradze, ul. Wileńska 5 m. 39. W trzecim dniu powstania na nasze podwórze wkroczyło kilku SS-manów, w tym jeden mówiący po polsku. Zażądali, by wszyscy mężczyźni zamieszkali w bloku liczącym 150 rodzin zeszli natychmiast na podwórze, a kto nie zejdzie, ten zostanie rozstrzelany. (…) Wybrano dziewięciu, wśród nich mnie i syna. Dozorcy kazali zebrać łopaty i nam wręczyć. Zabrano nas pod cerkiew (róg Wileńskiej i Metodego). Po przyjściu na miejsce zobaczyłem tam większą grupę oficerów SS, a wśród nich popa prawosławnego. Kazano nam zdjąć marynarki, a ten sam żołnierz SS, który mówił po polsku, zaprowadził nas za cerkiew, gdzie leżała duża kupa zabitych ludzi. Pod cerkwią kazał nam kopać dół 20 m długości i 3 m szerokości. Powiedział, że zaraz mamy kopać, bo jak nie, to sami w tym dole będziemy leżeć. Dół został wykopany w ciągu godziny na głębokość 70 cm. Następnie kazał nam znosić trupy do tego dołu, przy czym obecni oficerowie SS przyglądali się temu.Â (…) Po zniesieniu wszystkich zabitych i złożeniu w grobie (a było ich 37 czy 38) zakopano, to znaczy zasypano ich ziemią na wysokość nie większą niż 25 cm.”Â – Leopold Pacocha / Dnia 10 listopada 1967 r. Sąd Powiatowy w Słupsku (Archiwum Instytutu Pileckiego).

LB/TP

Więcej na ten temat

Obiekty

Tablica pamięci 17 cywilów zamordowanych przez Niemców

Dodaj komentarz

Publikowane komentarze są prywatnymi opiniami użytkowników portalu. Twoja-Praga.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść opinii

Zbrodnia na ulicy Cyryla i Metodego 1 sierpnia 1944 r.

Więcej na ten temat

Obiekty

Dodaj komentarz

Najnowsze informacje

Zimowa magia w Promenadzie – grudniowe atrakcje dla całej rodziny!

Działka przy Grodzieńskiej wystawiona na sprzedaż. Cena wywoławcza 1,3...

Dowócy Batalionów AK "Gustaw" i "Harnaś" upamiętnieni muralem na Gocławiu

Odnowiony słup sieci transformatorowej wrócił na Pragę

Świąteczny nastrój wraca do Konesera. Klimatyczne lampiony, lodowisko i...

Biedronka przy Witolińskiej otwarta po remoncie. Odnowiony sklep czeka na...

Najczęściej czytane

Istniał prawie 100 lat. Historia Szpitala Kolejowego na Brzeskiej

Powstanie Warszawskie na Pradze

Marianie na Pradze

Obrona i rzeź Pragi 4 listopada 1794 r.

Zbrodnia w Wawrze 27 grudnia 1939 r.

Herb Pragi

Polub nasz fanpage i bądź na bieżąco

Baza firm (3316)

Baza instytucji

Polecamy

Bezpłatne ogłoszenia

O nas

Nawigacja

Patronaty